Λάβαμε και δημοσιεύουμε

Από τον Χρήστο Ακρίδα : Για την προέλευση του ονόματος του χωριού

Με συγκίνηση περιηγήθηκα, όταν την ανακάλυψα τυχαία, την σελίδα του πολιτιστικού συλλόγου του χωριού μας στο διαδίκτυο. Είδα παλιές φωτογραφίες, διάβασα συγκινητικές αλλά και αστείες ιστορίες .

Θα ήθελα όμως, να σταθώ στο κείμενο του ιδιαίτερα αγαπητού γείτονά μου, δάσκαλου Βασίλη Χαραλαμπόπουλου, για την καταγωγή του ονόματος του χωριού μας.

Ο Βασίλης υποστηρίζει ότι υπάρχουν τρεις εκδοχές για την καταγωγή του ονόματος. Θα ήθελα, λοιπόν, κι εγώ να καταθέσω κάποιες σκέψεις για καθεμιά από τις εκδοχές αυτές.

1^η. Κατά την πρώτη εκδοχή του Βασίλη, η ονομασία οφείλεται...
στις χρυσές βέργες του τάφου του βασιλιά στην Τούμπα

Παρατηρήσεις: η θέση Τούμπα βρίσκεται δυτικά του σημερινού χωριού σε (ευθεία) απόσταση περίπου ενός  χιλιομέτρου. Τη θέση που βρισκόταν το παλιό χωριό, τη λέμε και σήμερα Παλiοξούβερο, που σημαίνει ότι εκεί ήταν το παλιό Χρυσοβέργι. Η θέση αυτή έχει έκταση όχι πάνω από 150 στρέμματα κι εκεί βρίσκονται σήμερα (σε πολύ μικρότερο χώρο) και τα ερείπια των σπιτιών (όχι πάνω από 6 ή 7) που υπήρχαν πριν 2 περίπου αιώνες. Η θέση αυτή βρίσκεται βορειοανατολικά του σημερινού χωριού σε (ευθεία) απόσταση περίπου 2,5 χιλιομέτρων. Επομένως η Τούμπα έχει μια  (ευθεία) απόσταση από το Παληοξούβερο πάνω από 3 χιλιόμετρα και μέσω μονοπατιών πάνω από 5 ή 6 χιλιόμετρα. Θα πρέπει εδώ να σκεφτούμε ότι οι κάτοικοι του Παλοξούβερου, πριν 2 αιώνες, ήταν σε αντιπαράθεση με το καθεστώς της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ζώντας παράνομα ή ημιπαράνομα και χρησιμοποιώντας τα σωκήπια της Κλεισούρας για καταφύγιο. (Η Κλεισούρα απέχει ελάχιστα –όχι πάνω από 700 μέτρα- από το Παληοξούβερο). Είναι πολύ πιθανό δε, με βάση την προφορική παράδοση, τα πρώτα σπίτια στο Παληοξούβερο να κατασκευάστηκαν, εκεί προς το τέλος της οθωμανικής κυριαρχίας στην περιοχή. Σημειωτέον, το Παλiοξούβερο είναι ένα από τα ελάχιστα μέρη του βουνού που δεν έχει θέα, κατά συνέπεια οι άνθρωποι εκεί ήταν αθέατοι από τον κάμπο, επομένως και από την τότε εξουσία και οπωσδήποτε διαβιούσαν τουλάχιστον σε «απόσταση» από αυτήν, αλλά και χωρίς ιδιαίτερες σχέσεις με τον κάμπο. Δεν φαίνετα, λοιπόν, λογικό να χρησιμοποιήθηκε η Τούμπα και ο τάφος του βασιλιά στην ονοματοδοσία του τότε Χρυσοβεργίου (σημερινού Παληοξούβερου)

2^η. Κατά την Τρίτη εκδοχή του Βασίλη, η ονομασία οφείλεται στο ελληνικό «χρυσό» και στο αλβανικό «βερ» που σημαίνει κρασί. Το κρασί δε αυτό (το χρυσό βερ) το έπιναν και οι πασάδες κατά την εκδοχή του Βασίλη.

Παρατηρήσεις: αυτή η εκδοχή πρέπει να θεωρήσει δεδομένα τουλάχιστον δύο πράγματα. Την επιρροή της αλβανικής γλώσσας στους κατοίκους του Παληοξούβερου και τις δοσοληψίες των κατοίκων αυτών με τους πασάδες ή έστω τους μπέηδες ή τους αγάδες. Κάνοντας μια αναδρομή στο χρόνο, θα δούμε ότι οι Αλβανοί αποτελούσαν ένα προνομιούχο κομμάτι της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, πολύ δε περισσότερο, την εποχή του Αλή Πασά που είναι και η εποχή κατά την οποία θα πρέπει να έχει πάρει υπόσταση χωριού (κάποια λίγα και ίσως πρόχειρα σπίτια)  το Παληοξούβερο. Η (λιγοστοί) κάτοικοι του Παληοξούβερου κάθε άλλο παρά προνομιούχοι ήταν. Τα δε λιγοστά κτήματα και υπάρχοντά τους ελάχιστο ενδιαφέρον θα πρέπει να παρουσίαζαν για τους προνομιούχους Αλβανούς, αλλά και για τους αγάδες της περιοχής, αφού αυτοί (οι αγάδες) είχαν πεδινές και -κάποιες από αυτές- αρδευόμενες εκτάσεις είτε στη μια πλευρά του βουνού, δηλαδή προς Αιτωλικό, Κεφαλόβρυσο, σημερινό Χρυσοβέργι, Σταμνά, είτε προς την άλλη, δηλαδή προς Κλεισορρέματα, Λυσιμαχεία, Αγγελόκαστρο. Στον κάμπο του Χρυσοβεργίου , του Κεφαλοβρύσου-Χαλικίου και του Κεφαλοβρύσου της Σταμνάς (περιοχή Μπάνια) είναι γνωστά και σήμερα τα τοπωνύμια  Μπελούσαγα ,  Συνάναγα και Ντόσταγα, αντίστοιχα, που οφείλουν την ονομασία στους αντίστοιχους αγάδες της περιοχής κατά τα τελευταία χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας.

 Με βάση, λοιπόν, την λογική, δεν προκύπτει ούτε σχέση των κατοίκων του Παληοξούβερου, με τους αξιωματούχους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας (αγάδες, μπέηδες και -πολύ περισσότερο- πασάδες)  ούτε επιρροή της αλβανικής γλώσσας στην ονοματοδοσία του χωριού.

3^η. Η δεύτερη εκδοχή του Βασίλη λέει επί λέξει: «Παλιότερα στην περιοχή καλλιεργούσαν πάρα πολλά  αμπέλια  και σταφίδες και από τις βέργες  τους  έβγαζαν, εκλεκτό  (χρυσό) και φημισμένο κρασί και έχουμε χρυσο+βέργες=Χρυσοβέργι.»

Παρατηρήσεις: όπως αναφέρθηκε και προηγουμένως, το Παληοξούβερο είναι μια περιοχή όχι πάνω από 150 στρέμματα, τα οποία ποτέ δεν ποτίζονταν, αφού δεν υπάρχει νερό στην περιοχή. Τις βασικές τους (λιγοστές) ανάγκες οι άνθρωποι τις κάλυπταν από δύο πηγάδια που βρίσκονται (ακόμα και σήμερα), το ένα σχεδόν χωμένο, στο κάτω μέρος του χωριού, κάτω από την περιοχή που λέμε σήμερα «Μαγαζιά» που ονομάστηκαν έτσι επειδή πριν από τουλάχιστον τέσσερεις δεκαετίες εκεί γίνονταν το γλέντι στο πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής. Τα «Μαγαζιά» είναι το σημείο που μπαίνουμε στις λάκες στο Παληοξούβερο από το παλιό μονοπάτι που ανεβαίνει από τη  Βελαωρούλα. Σημειωτέον, τα δύο πηγάδια ελάχιστο νερό διέθεταν. Στην περιοχή λοιπόν του Παληοξούβερου οι όποιες καλλιέργειες ήταν ξερικές. Θα πρέπει να θεωρήσουμε δεδομένο ότι αυτές ήταν περιορισμένες σε λίγα κηπευτικά, λίγες ελιές κεντρωμένες στις αυτοφυείς αγριελιές, και μάλιστα σε αρκετό ύψος για να μην κινδυνεύουν απ’ τη βοσκή των ζώων, και λίγα αμπέλια. Τα αμπέλια, λοιπόν, ως ξερικά, θα πρέπει να έδιναν εξαιρετικής ποιότητας κρασί. Οπότε η εκδοχή του χρυσού κλίματοςà χρυσής βέργας που δίνει εξαιρετικό κρασί είναι η μόνη που ευσταθεί λογικά, με τη συμπλήρωση ότι αυτή η εξαιρετική ποιότητα κρασιού προερχόταν από περιορισμένες καλλιέργειες στο συγκεκριμένο περιορισμένο χώρο του Παληοξούβερου και όχι στην εκτεταμένη περιοχή του σημερινού Χρυσοβεργίου.

Με όλο το σεβασμό που αρμόζει σε όλους τους συντελεστές της ύπαρξης της συγκεκριμένης σελίδας στο διαδίκτυο και με την ελπίδα ότι η εποικοδομητική συζήτηση σε τέτοιου είδους ζητήματα μόνο θετικά στοιχεία μπορεί να αποκομίσει στον καθένα μας,

Χρήστος Ακρίδας