Δευτέρα 24 Δεκεμβρίου 2012

"Τα Παγανά" . Του Κομζιά Γεωργίου δασκάλου.

Εικόνα.Καλικατζαροι.(Μουσείο Χαρακτικής Χαμπή)




Το διάστημα που μεσολαβεί από την 25η Δεκεμβρίου μέχρι και την 6η Ιανουαρίου ονομάζεται ‘’Δωδεκαήμερο ή Παγανά‘’. Από το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων βγαίνουν από τα βάθη της γης οι καλικάντζαροι, καρκαντζούλια ή Καρκάντζαλα ή ‘’Παγανά‘’. Τα λέγανε Παγανά γιατί έβγαιναν παγανιά να πιάσουν το Χριστό. Η ονομασία τους καλικάντζαρος προέρχεται από το επίθετο ‘’καλός‘’ και από το ‘’κάνθαρος‘’.  

Τα ‘’Παγανά‘’ είναι κάτι πονηρά πνεύματα, κάτι ξωτικά, κάτι τέρατα άσχημα, κάτι ειδικά δαιμόνια που εμφανίζονται μόνο κατά δωδεκαήμερο. ‘

’Έρχονται από τη γης από κάτω. Όλο το χρόνο πελεκούν με τα τσεκούρια για να κόψουν το δέντρο που βαστάει τη γη. Όταν κοντεύουν να το κόψουν έρχονται τα Χριστούγεννα και ανεβαίνουν στη γη απάνω και βγαίνουν παγανιά για να πιάσουν το Χριστό. Τα Φώτα που ξαναγυρίζουν πάλι στα έγκατα της γης βρίσκουν το δέντρο να έχει ξαναγίνει και αρχίζουν πάλι απ’ την αρχή το κόψιμο‘’.

Σύμφωνα με τον Ν. Πολίτη, πατέρα της Λαογραφίας, ‘’Οι καλικάντζαροι είναι πλάσματα της νεοελληνικής μυθολογίας στα οποία έδωσαν αφορμή οι μεταμφιέσεις που γίνονταν κατά το δωδεκαήμερο, επειδή οι μεταμφιεζόμενοι ενοχλούσαν και φόβιζαν τους ανθρώπους. Διάφορα όμως στοιχεία που ανάγονται στην προέλευση, στη μορφή και στην ενέργεια των δαιμόνων αυτών, καθιστούν πιθανό το συσχετισμό των καλικατζάρων με τους νεκρούς, οι οποίοι κατά την κοινή πίστη σε ορισμένη εποχή επιστρέφουν για λίγο χρόνο μεταξύ των ζωντανών‘’.

Κατά τον Γεώργιο Μέγα (1957, σελ. 38 -39) ‘’ο λαϊκός αυτός εορτασμός των Χριστουγέννων έχει πάρα πολλά κοινά σημεία με τη γιορτή των αρχαίων Αθηναίων τα Ανθεστήρια. Οι αρχαίοι Αθηναίοι πίστευαν ότι κατά τη γιορτή των Ανθεστηρίων, όταν ο Άδης ήταν ανοικτός, επανέρχονταν στον κόσμο οι ψυχές και με διάφορους τρόπους ενοχλούσαν τους ανθρώπους. Ιδιαίτερα δε μαγάριζαν τις τροφές. Γι’ αυτό και οι αρχαίοι Αθηναίοι περιέζωναν με κόκκινο νήμα τα ιερά δημιουργώντας έτσι ένα μαγικό κύκλο που οι ψυχές δεν μπορούσαν να υπερβούν, άλειφαν με πίσσα τις πόρτες των σπιτιών και μασούσαν από το πρωί ράμνο (είδος ακανθώδους θάμνου, ο οποίος λεγόταν και Παλίουρος κοινός παλιούρι, για να εμποδίσουν την είσοδο των ψυχών στους ναούς, τα σπίτια και τα σώματά των. Τέλος τις ξαπόστελναν λέγοντες: ‘’θύραζε, Κήρες, ουκέτ’ Ανθεστήρια! ‘’ .