Εκδηλώσεις ανθρωπιάς σε συνθήκες βαρβαρότητας

 Κατά την περίοδο της κατοχής - τέλος Ιουλίου με αρχάς Αυγούστου 1943- συνέβη ένα ατύχημα που αναστάτωσε το μικρό χωριό Φραγκουλεΐκα.

Οι Γερμανοί το απόγευμα εκείνο συγκεντρώνονταν από την περιοχή του Αγρινίου στην

Λυσιμαχεία..Ετοιμάζονταν για  αντίποινα στα χωριά της Μακρυνειας για την

εκτέλεση Γερμανού αξιωματικού  στη περιοχή της  Συκιάς. Eνα   γερμανικό   καμιόνι ξεκίνησε καθυστερημένα για τον τόπο συγκέντρωσης και  στα

Κλεισορεύματα  έχασε το δρόμο και πήγε προς τα Φραγκουλεΐκα . Πληροφορίες λένε ότι ερχόταν από την Άρτα  και δεν πρόλαβε τους υπόλοιπους της φάλαγγας. Στο αυτοκίνητο επέβαιναν τρία άτομα και στην καρότσα του ήταν δυο Έλληνες  από την Άρτα  με πέντε έξι  μουλάρια επιταγμένα από τους Γερμανούς.

    

    Η γέφυρα της κλεισούρας ήταν κομμένη, από σαμποτάζ   του ΕΛΑΣ και οι Γερμανοί  επιτάσσοντας  τους κατοίκους
του χωρίου είχαν αποκαταστήσει  την κυκλοφορία, με δρόμο που άνοιξαν δια μέσου της κοίτης του χειμάρρου.

Λόγω της καθυστέρησης, η νύχτα βρήκε το Γερμανό οδηγό στο δρόμο και, παρά το λαμπερό φεγγάρι, δεν αντιλήφθηκε την παράκαμψη. Κατευθύνθηκε  προς την γκρεμισμένη γέφυρα  με αποτέλεσμα να πέσει από ύψος τεσσάρων περίπου μέτρων στη κοίτη του ρέματος .Ένας εκκωφαντικός θόρυβος τάραξε τη σιγαλιά της νύχτας.

Το χωριό  ήταν συγκεντρωμένο σε δυο μεριές . Η μια κοντά στο δρόμο ,το κάτω χωριό, και  η άλλη  ψηλά, κοντά στο λόγγο, τ΄απάνω χωριό.

Τη βραδιά  εκείνη οι περισσότεροι ήταν μαζεμένοι στ΄ απάνω χωριό. Είχαν απλωμένα καλαμπόκια στ΄ αλώνια  και τα φύλαγαν .Σαν ακούστηκε ο θόρυβος από την πτώση του  αυτοκινήτου ο κόσμος  έτρεξε να κρυφτεί .

- Νομίσαμε πως ήταν  κάποια γερμανική μπαταριά !

Λέει ο μπάρμπα Πάνος ο Φραγκούλης στην αφηγησή του.

 Στο κάτω χωριό στο σπίτι του μπάρμπα  Πάνου του Φραγκούλη ,το δασικέικο , εκτός από τον μπάρμπα Πάνο μαζί του ήταν και δυό του γιοι  ο Λάμπρος  και ο Γιώργος (δασικός) .Επίσης στα σπίτια τους  ήταν και o Βασίλης  ο Φραγκούλης , μετέπειτα γραμματικός  της κοινότητας , και ο Πάνος ο Χειμώνας . Είχαν ακούσει το αυτοκίνητο που πέρασε …άκουσαν και το θόρυβο της πτώσης …

Κατάλαβαν τι έγινε.

‘Σκοτώθηκαν’ , σκέφτηκαν .

Σηκώθηκαν να πάνε για τη γέφυρα .Σαν έφτασαν στα μισά περίπου της διαδρομής , ακούνε τα βήματα από τις μπότες των στρατιωτών. Προς στιγμή πέρασε απ΄ το  μυαλό τους να κρυφτούν . Τους είχαν δει όμως οι Γερμανοί και σταμάτησαν.

Ο μπάρμπα Πάνος ,σα μεγαλύτερος , προχώρησε πιο μπροστά .

Οι γερμανοί με τα όπλα προτεταμένα: ‘Λυσιμαχεία!’, λένε και παίρνουν μαζί τους τους νεώτερους, το Βασίλη το Φραγκούλη και τον Πανό το Χειμώνα. Τους πήγαν μέχρι τη διασταύρωση στα Κλεισορέμματα για να  τους δείξουν το δρόμο προς τη Λυσιμαχεία . Εκεί τους άφησαν να γυρίσουν πίσω στο χωριό. 

Ο Γιώργος ο Φραγκούλης (δασικός ) , μαζί με τον Αλέκο το Φραγκούλη , έτρεξαν να βρουν τους άλλους που ήταν κρυμμένοι στο λόγγο . Φώναζαν   να βγουν ,αλλά αυτοί φοβόνταν μήπως μαζί τους  ήταν γερμανοί  και τους έβαζαν αυτοί να φωνάζουν.

    ‘ Ορέ ΄βγάτε όξω δε είναι τίποτα , ΄βγάτε να δούμε τι θα κάμουμε .’

φώναξε ο Αλέκος

Συνεχίζοντας την αφήγηση του ο Πάνος ο Φραγκούλης (Πανάκιας ), ένας από τους αυτόπτες μάρτυρες του περιστατικού , λέει:

    ‘ Συγκεντρωθήκαμε όλοι σε μια λάκα  στον Άμπλα  για να δούμε πως θα

     χειριστούμε την κατάσταση. Γιατί  αφού έπεσε τ΄ αυτοκίνητο  φοβόμασταν

     συνέπειες  απ΄τους  Γερμανούς.  Απ΄ την άλλη έπρεπε να  ειδοποιήσουμε και τσ΄αντάρτες.’

Ο Αλέκος   που θεωρούνταν πιο μπροστάρης  και τον σεβόμασταν όλοι , λέει :                   

    ‘ Δυο άτομα ο Πάνος (Πανακιας) και Βαγγέλης  να πάνε στ΄Σβίστα  να  ειδοποιήσουν το ΕΑΜ . Προσέξτε όμως . Μη βιαστείτε! Να περιμένετε  να βγει ο ήλιος καλά . Μη φτάσνε πρώτ΄οι αντάρτες εδώ , κι έχουμε τίποτα μάχες. Δεν είμαστε για τέτοια.Μας κρατάνε τα παιδιά’

   Δεν ήξεραν ότι οι γερμανοί τα δυο παιδιά,που είχαν πάρει μαζί τους, τα είχαν αφήσει ελευθέρα και φοβούνταν για τις ζωές τους.

Ξεκινήσαμε για τ΄ Σβίστα  σιγά  σιγά . Σταματήσαμε στα κάτ΄ Αμπέλια και περιμέναμε να περάσει  λίγο η ώρα, όπως  το είχαμε κανονίσει . Αφού πέρασε λίγη ώρα,ξεκινήσαμε για το πάνω χωριό και βρήκαμε τους ΕΑΜιτες .

Τους είπαμε τι έγινε .      

-Πήγατε  μαζέψατε τίποτα  όπλα .; ,μας λένε .  

-Τι όπλα ; Τίποτα δεν πειράξαμε.Κρατάνε δυο παιδιά μας και τα ΄χουν στη Λυσιμαχεία . Θα μας τα σκοτώσουν.

 Μαζεύτηκε μια ομάδα του εφεδρικού   ΕΛΑΣ ,και  έκαμε κατά τ΄ Βελαώρα .

Εγώ με το Βαγγέλη  έκαμα κατά τα Κανάλια Μόλις φτάσαμε κοντά στα κατ΄ Αμπέλια , στρίψαμε δεξιά .

Άρχισε να φαίνεται το χωριό. Είδαμε τους γερμανούς που πηγαίνανε για το χωριό.

 Εν τω μεταξύ οι πρώτοι που έφτασαν στο αυτοκίνητο βρέθηκαν μπροστά σ΄ ένα τραγικό θέαμα .

Το αυτοκίνητο στην κοίτη του χειμάρρου με ένα νεκρό στρατιώτη από κάτω και πιο πέρα  ένα μουλάρι ,νεκρό και αυτό, να έχει από κάτω του έναν τραυματισμένο Έλληνα,απ αυτούς που είχαν επιτάξει οι Γερμανοί . Σφάδαζε από τους πόνους!

 Μαζευτήκαμε όλοι μαζί και βγάλαμε τον τραυματία  παραμερίζοντας το νεκρό μουλάρι . Το πόδι του ήταν σε κακά χάλια.

Αφού τον περιποιηθήκαμε  μετά  προσπαθήσαμε να βγάλουμε το στρατιώτη.

Το αυτοκίνητο στην πτώση του είχε ακουμπήσει σε ένα μικρό πλάτανο και άφησε λίγο καινό από το έδαφος . Σκάψαμε και αναμερίζοντας  τα χαλίκια  απεγκλωβίσαμε τελικά τον νεκρό . Το πτώμα ήταν σε άθλια κατάσταση .

Τα μάτια όλων βούρκωσαν . Ένα παλικάρι συνομήλικο με πολλά  παιδιά από το χωριό .Θα μπορούσε να  ήταν και κάποιο απ΄ αυτά στη θέση του !

Έφυγαν κάποιες γυναίκες και έφεραν ρούχα να τον τυλίξουμε . Από τα παραπέτια  του αυτοκινήτου οι άνδρες  έβγαλαν σανίδες και τις άπλωσαν κάτω και απάνω τους ξάπλωσαν  το νεκρό στρατιώτη. Του έπλυναν το πρόσωπο από χώματα  και αίματα  , του σταύρωσαν τα χέρια , όπως θα έκαναν και σε ένα δικό τους άνθρωπο .Τον σκέπασαν με μια κουβέρτα και περίμεναν  να ξημερώσει .

Κατά το ξημέρωμα έφτασαν οι γερμανοί .Έστησαν ένα πυροβόλο όπλο απέναντι στα Κατσιρέικα και άρχισαν να πυροβολούν κατά τη Σβίστα, φοβούμενοι προφανώς την ύπαρξη ανταρτών. Μια διμοιρία προχώρησε για την γέφυρα . Στο δρόμο της βάζει φωτιά στην καλύβια του Κωσταντέλου και προχωρεί για τ΄ αυτοκίνητο. Όλα έδειχναν ότι ειχαν άγριες  διαθέσεις . Το χωριό κινδύνευε από ολοκαύτωμα . Φθάνοντας οι γερμανοί στο αυτοκίνητο, συνέβη κάτι πολύ τραγικό .Ένας εκ των Γερμανών αναγνώρισε στο πρόσωπο του νεκρού στρατιώτη τον αδερφό του. Ο θρήνος και τα δάκρυα του μας συγκίνησε όλους. Έσκυψε,αγκάλιασε τον νεκρό και δεν έλεγε να σηκωθεί !

Όταν συνήλθε από το σοκ που τον περίμενε, θέλοντας να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του για τον σεβασμό  του νεκρού αδελφού του, έβγαλε από την τσέπη του το ρολόι του και το χάρισε στο Λάμπρο το Φραγκούλη .

Οι γερμανοί μέχρι να βγάλουν το αυτοκίνητο  και να μαζέψουν τα πράγματά τους χρειάσθηκαν ολόκληρη μέρα.   

Κοινή πεποίθηση των κατοίκων είναι ότι: H σωστή διαχείριση της κρίσης απέτρεψε το ολοκαύτωμα του χωριού .    

*      *       *       *

Στο διάστημα μέχρι να έρθουν οι Γερμανοί , ένας από τους χωριανούς θεώρησε καλό να πάρει ένα μουλάρι .Το απομάκρυνε από το σημείο του ατυχήματος και το οδήγησε  έξω από το χωρίο προς τον Άμπλα . Αφού είδαν οι γερμανοί, ότι τα ζώα δεν ήταν όλα εκεί το έψαξαν.        

Βρήκαν τα ίχνη του ,τα ακολούθησαν και το βρήκαν .

Εκεί που τους είχαν μαζεμένους όλους  μαζί, ανακάλυψαν και το δράστη . Τον πρόδωσαν τα λασπωμένα του παπούτσια  και τα ίχνη που άφησε στο λασπωμένο Άμπλα.

      Πονηρό Γκρέκο! Του λέει ένας γερμανός ,κουνώντας το κεφάλι του

Πάγωσε  ετούτος . Άρχισε ν΄ ανησυχεί .

Όταν αργότερα οι γερμανοί ήθελαν νερό, προσφέρθηκε να πάει να φέρει.

Πήρε μια βαρέλα, τάχα να πάει για νερό , και δεν ξαναγύρισε .Κρύφτηκε μες το λόγκο .

Πάνος Ακρίδας 

   Υ.Γ. Το κείμενο βασίζεται στην απομαγνητοφώνηση συνέντευξης που πάρθηκε το 2002 από τους δυο αυτόπτες μάρτυρες του γεγονότος .Τον Πάνο και Λάμπρο Φραγκούλη Εντυπωσιάστηκα από τις συμπεριφορές ανθρωπιάς και θέλησα να τις καταγράψω

    Δεν μπόρεσα να διασταυρώσω τον λόγο της συγκέντρωσις των γερμανών στη Λυσιμαχία